POSTAWY RODZICIELSKIE
Rodzina jest podstawową komórką życia społecznego i pierwszym najważniejszym środowiskiem wychowawczym dziecka. W rodzinie dziecko zdobywa pierwsze doświadczenia, doznaje pierwszych odczuć emocjonalnych, przyswaja sobie obowiązujące wzorce i zasady. To w niej kształtują się normy moralne dziecka. Rodzina wpływa na rozwój osobowości dziecka, kształtuje jego wartości i postawy. Kontakt z mamą, tatą, rodzeństwem i dziadkami jest dla dziecka źródłem wzorców zachowań przenoszonych na inne środowiska, w których funkcjonuje.
To, czego uczymy się w rodzinie, pozostaje na całe życie.
Dobrze funkcjonująca rodzina zaspokaja potrzeby swych dzieci, jak żadna inna grupa społeczna
nie jest w stanie zaspokoić. Dzieje się tak dlatego, że środowisko rodzinne stanowi źródło miłości
i akceptacji, daje poczucie bezpieczeństwa.
Od tego, w jaki sposób rodzice rozumieją swoją rolę wobec dziecka zależy, czy stwarzane przez nich warunki służą prawidłowemu rozwojowi czy też negatywnie oddziałują na kształtowanie się osobowości małego człowieka. Aby lepiej zrozumieć mechanizmy kierujące naszym postępowaniem wobec dziecka, należy przeanalizować rodzaje i charakterystykę postaw prezentowanych przez rodziców wobec swoich dzieci. Problematyką zależności postaw rodzicielskich i ich wychowawczych oddziaływań na dziecko, zajmowali się specjaliści zarówno z zakresu psychologii, psychiatrii, jak i pedagogiki.
Właściwe postawy rodzicielskie:
POSTAWA AKCEPTACJI DZIECKA – czyli przyjęcie dziecka takim, jakim jest, ze wszystkimi jego cechami fizycznymi, psychicznymi, przejawianymi możliwościami i trudnościami. Rodzice nie kryją miłości do dziecka ani też jej nie udają. Postawa akceptacji sprzyja kształtowaniu się u dziecka zdolności do nawiązania trwałej więzi emocjonalnej, do przywiązania oraz zdolności do wyrażania uczuć. Dziecko jest wesołe, miłe, usłużne i odważne.
POSTAWA WSPÓŁDZIAŁANIA Z DZIECKIEM – świadczy o zainteresowaniu rodziców dzieckiem, tym, co ono robi. Rodzice angażują dziecko w zajęcia i sprawy domowe (odpowiednie dla jego możliwości rozwojowych). Dziecko ma prawo do wyrażenia swojej własnej opinii, przez co czuje się potrzebne w rodzinie i wartościowe. Jest ufne w stosunku do rodziców, często zwraca się do nich po radę czy pomoc.
POSTAWA UDZIELENIA DZIECKU ROZUMNEJ SWOBODY – rodzice darzą dziecko zaufaniem, przez co pozostawiają mu duży margines swobody w działaniu przy jednoczesnym utrzymaniu swojego autorytetu i odpowiednim kierowaniu wyborami dziecka. Dziecko z takiej rodziny jest bystre, pomysłowe, zdolne do współdziałania z rówieśnikami.
POSTAWA UZNAWANIA PRAW DZIECKA – rodzice pozwalają dziecku na samodzielne działanie przy jednoczesnym uświadamianiu mu jego odpowiedzialności za konsekwencje
tego działania. Rodzice kierują dzieckiem stosując sugestie, wyjaśnienia i tłumaczenie oraz wspólne uzgadnianie jego praw i obowiązków. Dlatego dokładnie wie, czego się od niego oczekuje.
Kiedy rodzice przejawiają postawę uznającą prawa dziecka, wówczas może ono ukształtować w sobie takie cechy, jak samodzielność, lojalność, solidarność.
Niewłaściwe postawy rodzicielskie:
POSTAWA ODTRĄCAJĄCA – cechuje ją nadmierny dystans uczuciowy i dominacja rodziców. Rodzice otwarcie krytykują dziecko, nie dopuszczają go do głosu, stosują surowe kary. Dziecko może wykazywać trudności przystosowawcze, agresywność, kłótliwość i nieposłuszeństwo.
POSTAWA UNIKAJĄCA – jej przejawem jest niedostatek uczuć, a czasami wręcz obojętność uczuciowa rodziców, dla których przebywanie z dzieckiem bywa odczuwane jako trudne. Rodzice ignorują dziecko i zaniedbują je pod względem uczuciowym i opiekuńczym. Nie stawiają mu wymagań. Dzieci z takich rodzin nie mają wytrwałości w działaniu, są nieufne, strachliwe, konfliktowe w kontaktach z ludźmi.
POSTAWA NADMIERNIE WYMAGAJĄCA – przejawia się dominacją rodziców w postępowaniu z dzieckiem i zmuszaniem go do dostosowywania się do wytworzonego przez nich wzoru
przy jednoczesnym braku liczenia się z możliwościami dziecka. Rodzice nie respektują praw dziecka
i nie szanują jego indywidualności. Wygórowane oczekiwania rodziców przekreślają radosne dzieciństwo i doprowadzają do nadpobudliwości nerwowej, zamknięcia się w sobie przez dziecko, załamania i braku wiary we własne możliwości.
POSTAWA NADMIERNIE CHRONIĄCA – charakteryzuje ją bezkrytyczne podejście rodziców
do dziecka, uważają oni je za wzór doskonałości, ulegają mu i tolerują niewłaściwe postępowanie. Zaspokajają każdy kaprys dziecka i pozwalają mu panować nad całą rodziną. Są przesadnie opiekuńczy i nadmiernie troskliwi, przez co utrudniają dziecku naukę samodzielnego działania. Dzieci z takich rodzin charakteryzuje opóźnienie dojrzałości społecznej, bierność, jak również zarozumiałość i poczucie zawyżonej wartości, nadmierna pewność siebie i nieustępliwość .
Prawidłowe postawy rodziców zbliżają i jednoczą wszystkich członków rodziny, „natomiast nieprawidłowe postawy rodziców mogą wpłynąć na zanikanie lub zubożenie więzi uczuciowej.
Nie bez znaczenia są też stosunki wzajemne rodziców. Różnorodne badania wykazały, że wpływ rodziców na dziecko jest ogromny. Każda pozytywna postawa względem dziecka, jest korzystna dla jego rozwoju, daje dziecku poczucie akceptacji oraz ważności i sprawia, że jest prawidłowo nastawione do samego siebie, jak również potrafi znaleźć swoje miejsce w społeczeństwie.
