Sesja Naukowa „Z dziejów ziemi jastrzębskiej” – Wspomnienie historii i dziedzictwa regionu

13 września 2024 roku w Publicznej Szkole Podstawowej im. Tadeusza Kościuszki w Jastrzębiu odbyła się sesja naukowa pt. „Z dziejów ziemi jastrzębskiej”, której celem było przypomnienie historii oraz dziedzictwa kulturowego regionu. Wydarzenie zorganizowane przez Stowarzyszenie Rozwój i Innowacja Gminy Jastrząb zgromadziło licznych gości, a wśród nich burmistrza Jastrzębia Andrzeja Brachę, przewodniczącego Rady Miejskiej Sławomira Bińkowskiego, radnych, pracowników urzędu miejskiego oraz przedstawicieli lokalnych instytucji i mediów. Na sesji obecni byli także mieszkańcy Jastrzębia oraz młodzież ze szkół w Jastrzębiu, Gąsawach Rządowych i Woli Lipienieckiej.

Sesję rozpoczęła prowadząca wydarzenie, Dorota Sykulska, która w imieniu organizatorów serdecznie powitała zgromadzonych gości i uczestników. Następnie odbyły się trzy części sesji – wykłady historyczne oraz występ artystyczny – które pozwoliły uczestnikom odkryć bogatą przeszłość i dziedzictwo ziemi jastrzębskiej.

Jastrząb i jego mieszkańcy w świetle ksiąg miejskich z XVII wieku

Pierwszy wykład wygłosiła prof. dr hab. Katarzyna Justyniarska-Chojak z Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach, wybitna badaczka zajmująca się mieszczańskimi testamentami, inwentarzami pośmiertnymi oraz prawem spadkowym w Małopolsce w okresie nowożytnym. Profesor Justyniarska-Chojak omówiła księgi miejskie Jastrzębia z XVII wieku, które dostarczają cennych informacji na temat funkcjonowania lokalnego samorządu oraz życia mieszkańców w tamtym czasie.

Wykład skupił się na analizie testamentów i inwentarzy pośmiertnych, które ukazują nie tylko materialny dorobek mieszkańców Jastrzębia, ale także ich relacje rodzinne i społeczne. Profesor przedstawiła funkcje burmistrza i rady miejskiej, opisała strukturę miejskich urzędów, a także działalność sądu ławniczego. Szczególnie interesujące były przywołane przykłady testamentów, które ukazywały, w jaki sposób mieszkańcy zabezpieczali swoje majątki i troszczyli się o swoich bliskich po śmierci.

Omówiono również społeczne zróżnicowanie Jastrzębia, które wyrażało się w nierównościach majątkowych między najbogatszymi mieszkańcami a tymi, którzy żyli na pograniczu ubóstwa. Profesor zwróciła uwagę na to, że wiele testamentów zawierało zapisy dotyczące długu, co pokazuje, jak ważne było dla mieszkańców uregulowanie zobowiązań finansowych przed śmiercią. Wykład zakończył się refleksją nad codziennym życiem, religijnością i systemem prawnym, który kształtował życie w Jastrzębiu na przestrzeni XVII wieku.

Wola Lipieniecka – zarys dziejów

Drugi wykład wygłosił Piotr Lędzion, pochodzący z Woli Lipienieckiej Małej student dziennikarstwa i komunikacji społecznej na Uniwersytecie Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. Piotr, aktywny członek zespołu folklorystycznego Wolanki, przedstawił szczegółowy zarys dziejów swojej rodzinnej miejscowości.

W wykładzie przywołano najstarsze źródła dotyczące Woli Lipienieckiej, w tym wzmianki w kronikach Jana Długosza, które wskazują na istnienie miejscowości w kluczu dóbr biskupów krakowskich już w średniowieczu. Lędzion rozwiał mit o rzekomych dziedzicach szlacheckich, wyjaśniając, że Wola Lipieniecka zawsze należała do Kościoła, a jej mieszkańcy płacili dziesięcinę na rzecz parafii w Jastrzębiu.

Szczególną uwagę poświęcono losom mieszkańców Woli Lipienieckiej podczas II wojny światowej. Lędzion wspomniał o takich postaciach jak Władysław Tarabasz, który walczył w kampanii wrześniowej i trafił do niemieckiej niewoli, oraz Jan Kozłowski, uczestnik Powstania Warszawskiego, który zginął w obozie. Ważnym wątkiem była także działalność partyzancka w okolicach Woli, zwłaszcza założenie placówki Batalionów Chłopskich przez Aleksego Grzmila i jego ojca Franciszka.

Lędzion opowiedział również o historii edukacji w Woli Lipienieckiej, przywołując wysiłki mieszkańców w budowie szkoły w latach 20. XX wieku. Mimo trudności finansowych i biurokratycznych udało się zorganizować placówkę, która przez lata służyła dzieciom z regionu. W latach 60. powstała nowa szkoła w ramach programu budowy szkół Tysiąclecia, co znacznie poprawiło warunki nauki.

Wykład zakończył się opowieścią o życiu kulturalnym i religijnym Woli Lipienieckiej, w tym o założeniu zespołu folklorystycznego Wolanki, który przez lata pielęgnuje tradycje i kulturę ludową regionu.

Żyją w naszej pamięci – Barbara Wanat

Ostatnia część sesji była poświęcona postaci śp. Barbary Wanat, pielęgniarki i społeczniczki, która na zawsze zapisała się w pamięci mieszkańców Jastrzębia. Ks. dr Albert, historyk Kościoła i postulator procesów kanonizacyjnych, przedstawił życie i działalność Barbary Wanat, urodzonej w 1940 roku w Gąsawach Plebańskich.

Barbara Wanat była pielęgniarką środowiskową, która przez ponad 60 lat niosła pomoc mieszkańcom gminy Jastrząb. Z niezwykłym poświęceniem jeździła do pacjentów, początkowo rowerem, później motocyklem, bez względu na porę dnia czy warunki pogodowe. Jej rodzina i pacjenci wspominali, że była osobą pełną empatii i troski, która nigdy nie odmówiła pomocy.

Ks. Albert podkreślił, że Barbara była także aktywną społeczniczką – pełniła funkcję radnej powiatu szydłowieckiego i przewodniczącej Komisji Zdrowia, Opieki Społecznej i Rodziny. Była wielokrotnie nagradzana za swoje zaangażowanie na rzecz innych. Jej poświęcenie dla lokalnej społeczności było wzorem służby dla drugiego człowieka, a wspomnienia o niej pozostają żywe w sercach mieszkańców Jastrzębia.

Występ zespołu folklorystycznego Wolanki

Sesję naukową zakończył występ zespołu folklorystycznego Wolanki z Woli Lipienieckiej, który zaprezentował tradycyjne pieśni i tańce ludowe. Zespół od lat pielęgnuje lokalne tradycje i kulturę ludową, a ich występ był pięknym zwieńczeniem tego historyczno-kulturalnego wydarzenia. Na akordeonie akompaniował Piotr Lędzion, co dodało występowi wyjątkowego charakteru. Publiczność miała okazję przenieść się w czasie i poczuć klimat dawnej wsi, pełen tradycji i kultury ludowej.

Podsumowanie

Sesja naukowa „Z dziejów ziemi jastrzębskiej” była wyjątkową okazją do pogłębienia wiedzy o historii i dziedzictwie regionu. Dzięki wykładom wybitnych prelegentów oraz występom artystycznym, uczestnicy mogli na nowo odkryć przeszłość Jastrzębia i jego okolic, a także poznać postacie, które odegrały ważną rolę w kształtowaniu lokalnej społeczności. Serdecznie dziękujemy wszystkim gościom, prelegentom oraz organizatorom za to niezwykłe wydarzenie, które pozwoliło nam spojrzeć na naszą ziemię z nowej perspektywy.

Galeria zdjęć: