Początki szkolnictwa w Jastrzębiu
Historia edukacji w Jastrzębiu sięga prawdopodobnie drugiej połowy XVI wieku. Dokumenty wskazują, że szkoła elementarna mogła powstać w wyniku reform Soboru Trydenckiego z 1563 roku, które na terenie Rzeczypospolitej przyczyniły się do rozwoju szkolnictwa parafialnego. Miejscowość była dużym ośrodkiem, posiadała wsparcie biskupów krakowskich i funkcjonowała jako dobrze rozwinięta osada miejska, co sugeruje wczesne istnienie placówki edukacyjnej.
Pierwsze konkretne wzmianki o szkole w Jastrzębiu pochodzą z 1633 roku. W dokumentach Bractwa Szewskiego znajduje się informacja o „istniejącej” szkole elementarnej, co oznacza, że działała ona już wcześniej. Nieznana jest jednak dokładna data jej powstania.
Szkoła XIX-wieczna i pożary
W XIX wieku szkolnictwo w Jastrzębiu rozwijało się w trudnych warunkach. Według badań Kazimierza Sławińskiego, autora Jastrząb – zarys dziejów (1972), szkoła pod koniec XIX wieku mieściła się w prywatnym domu na terenach należących później do Henryka Karpety. Posiadała jedną dużą salę lekcyjną, a nauczyciel, Polikarp Staszewski, mieszkał w izbie obok. Do szkoły uczęszczało około 40 dzieci w dwóch oddziałach. Zajęcia trwały od listopada do kwietnia i były prowadzone w języku polskim i rosyjskim.
Pod koniec XIX wieku, według wspomnień Bronisława Figarskiego, szkoła została przeniesiona do nowego budynku wzdłuż szosy biegnącej do Szydłowca. Był to drewniany budynek kryty gontem, z wejściem od ulicy i dwiema salami lekcyjnymi. Początkowo nauczał w niej nauczyciel Cybur, a później Ryłko, który również doprowadził do posadzenia lasu przy szkole. Budynek ten spłonął latem 1912 roku po 16 latach użytkowania.
Okres międzywojenny
Po pożarze z 1912 roku nauka odbywała się w prywatnych domach aż do 1936 roku, kiedy to wybudowano nowy budynek, znany później jako stara szkoła. Służył on edukacji przez ponad sześćdziesiąt lat.
Po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku szkoła w Jastrzębiu przekształciła się w Publiczną Szkołę Powszechną. W latach 30. XX wieku nastąpiły zmiany organizacyjne w oświacie, a szkoły powszechne podzielono na trzy stopnie. W 1936 roku wybudowano nowy budynek szkolny, co pozwoliło na poprawę warunków nauczania.
Szkoła kładła nacisk na patriotyczne wychowanie młodzieży, co przejawiało się m.in. w działalności Koła Przysposobienia Wojskowego. Uczniowie byli przygotowywani do służby państwowej i wojskowej.
Lata wojny i okres powojenny
Okres II wojny światowej był bardzo trudny dla szkoły w Jastrzębiu. Niemcy zniszczyli wiele dokumentów szkolnych, a w latach 1941-42 aresztowano i wywieziono do obozu koncentracyjnego kierownika szkoły Stefana Witkowskiego oraz miejscowego proboszcza, prawdopodobnie za wspieranie tajnego nauczania.
W 1945 roku szkoła wznowiła działalność. Pierwszy rok szkolny trwał od 5 lutego do 14 lipca 1945 roku. Wśród pierwszych nauczycieli byli: Halina Jadwiga Rączka, Maria Nowak, Irena Kowalik, Ksawera Niedzielska oraz ks. Władysław Prąd, który uczył religii. W 1947 roku szkoła otrzymała imię Tadeusza Kościuszki.
Pierwsze lata po wojnie były bardzo trudne – brakowało podręczników, kredy, atramentu i wyposażenia klas. W zimie 1947 roku z powodu braku opału lekcje trwały jedynie 20 minut. W tym czasie pierwszą powojenną kronikę szkoły zaczął prowadzić kierownik Wiktor Busiakiewicz.
Rozbudowa szkoły w drugiej połowie XX wieku
W 1963 roku powołano komisję ds. rozbudowy szkoły, ale początkowo przeprowadzono jedynie gruntowny remont. W 1966/67 roku szkoła została rozbudowana do ośmiu klas.
W 1975 roku pojawił się plan budowy nowej szkoły, który miał być realizowany w latach 1977-1983. Ostatecznie w 1999 roku otwarto obecny budynek szkoły, który służy uczniom do dziś.
Podsumowanie
Historia szkoły w Jastrzębiu to opowieść o trudnościach i przetrwaniu. Placówka funkcjonowała mimo wojen, pożarów i represji. Szkoła przeszła długą drogę od niewielkiej placówki prowadzonej w prywatnej izbie po nowoczesną instytucję edukacyjną.
Dziś kontynuuje swoją misję, kształcąc kolejne pokolenia uczniów, którzy – jak kiedyś ich poprzednicy – są gotowi do służby społeczeństwu i ojczyźnie.
Oś czasu:
• 1563 – Prawdopodobne powstanie szkoły parafialnej po reformach Soboru Trydenckiego.
• 1633 – Pierwsza wzmianka o szkole elementarnej w dokumentach Bractwa Szewskiego.
• 1867 – Powstanie pierwszej świeckiej, państwowej szkoły elementarnej w Jastrzębiu.
• 1896 – Budowa nowego budynku szkolnego.
• 1936 – Budowa nowoczesnego budynku szkoły przed II wojną światową.
• 1945 – Wznowienie działalności szkoły po wojnie; pierwszy rok szkolny trwał od 5 lutego do 14 lipca.
• 1947 – Nadanie szkole imienia Tadeusza Kościuszki.
• 1963 – Powołanie komisji ds. rozbudowy szkoły.
• 1966/67 – Rozbudowa szkoły do 8 klas.
• 1975 – Plan budowy nowej szkoły, realizowany w latach 1977-1983.
• 1999 – Otwarcie obecnego budynku szkoły.