Głód na świecie

Według Światowej Organizacji Zdrowia głód jest jednym z największych problemów współczesnego świata. Właściwe odżywianie ma wpływ na rozwój zarówno fizyczny jak i emocjonalny. Dzieci oraz młodzież są szczególnie narażenie na negatywne skutki niedożywienia.

155 milionów ludzi (20 mln więcej, niż rok wcześniej) w 55 krajach świata było w 2020 r. „w kryzysie lub w gorszej sytuacji” – wynika z raportu na temat globalnego kryzysu żywnościowego. Opublikowała go organizacja humanitarna Global Network Against Food Crises, powołana w 2016 r. przez Unię Europejską, Organizację Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa (FAO) i Światowy Program Żywnościowy (WFP).

W raporcie czytamy też, że w 2021 roku 142 miliony ludzi w 40 krajach znajdzie się w kryzysie żywnościowym, a kolejne 155 tysięcy stanie w obliczu katastrofy. Ponad 75 mln dzieci na świecie poniżej piątego roku życia było zbyt niskich, a ponad 15 mln – zbyt chudych z powodu ograniczonego dostępu do żywności. Są to najtragiczniejsze ustalenia od czasu, gdy raport został po raz pierwszy sporządzony w 2016 roku.

Głód w Polsce

Natomiast w 2020 r. w Polsce odnotowano wzrost odsetka osób skrajnie ubogich z ok. 4% osób w 2019 r. do ok. 5%, co oznacza, że w co 5- tym gospodarstwie domowym są osoby głodne i niedożywione.
W sumie jest to ok. 1 900 000 osób. Pogorszenie się sytuacji materialnej części gospodarstw domowych i wzrost ubóstwa skrajnego w Polsce wiąże się z wprowadzeniem od marca 2020 r. zamrożenia części gospodarki i ograniczeń w kontaktach społecznych, w związku z pandemią koronawirusa.

W ostatnich latach w walce z ubóstwem wśród dzieci pomagał program 500 plus. Jednak najnowsze dane pokazują, że w 2020 roku wzrosło skrajne ubóstwo wśród dzieci i młodzieży (w wieku poniżej 17 lat). Zasięg skrajnego ubóstwa w tej grupie wiekowej wyniósł 5,9 proc. To znaczy, że powrócił do poziomu podobnego jak w 2018 roku (6 proc.).

W Polsce ubóstwo w większym stopniu dotyka dzieci niż dorosłych czy seniorów. Taka prawidłowość utrzymuje się od lat. Dzieci z rodzin, które na co dzień borykają się z niedostatkiem i nie stać ich na zaspokojenie swoich podstawowych potrzeb, są grupą najbardziej potrzebującą wsparcia i pomocy. Brak pieniędzy na przybory szkolne, ubrania i pełnowartościowe posiłki to ciągle rzeczywistość wielu polskich rodzin. Szacuje się, że ubóstwo dotyczy ok. 1 000 000 dzieci i młodzieży w wieku 0-17 lat. Ponad 312 000 z nich żyje poniżej poziomu egzystencji.

Marnowanie żywności

W tym czasie, na świecie co roku wyrzucamy 1.3 mld ton jedzenia (FAO, 2013). Stanowi to 1/3 ilości produkowanej żywności nadającej się do spożycia.

Zostaje podjęte rozróżnienie pomiędzy stratami żywności a marnotrawstwem. Pojęcie straty żywności odnosi się do krajów rozwijających się, gdzie głównymi przyczynami marnowania żywności jest brak wiedzy na temat właściwego przechowywania, braki w infrastrukturze, psucie się żywności i trudniejsze warunki klimatyczne. Do strat żywności dochodzi głównie na etapie produkcji, natomiast straty są zdecydowanie mniejsze na poziomie konsumpcji. Produkcja i jej nieodpowiednie przechowywanie generują około 40% strat.

Natomiast marnotrawstwo żywności to problem krajów wysokorozwiniętych, odnosi się głównie do konsumentów i sprzedawców żywności, kiedy zdatne do spożycia produkty są wyrzucane do kosza. Średnio w Europie i Ameryce Północnej przeciętna osoba wyrzuca od 95-115 kg jedzenia rocznie. Dla porównania w krajach Afryki Subsaharysjkiej wynosi odpowiednio 6-11 kg.
W krajach rozwiniętych spożywa się rocznie około 900 kg żywności rocznie na osobę, natomiast w krajach rozwijających się ta ilość jest mniejsza o połowę i wynosi około 460 kg.

• W krajach rozwiniętych i rozwijających się marnuje się podobna ilość żywności tj. 670 i 630 mln ton, jednak przyczyny są zupełnie inne.

• Na świecie najwięcej marnuje się owoców i warzyw. Duża część już na etapie uprawy, zbiorów i przechowywania.

W rolnictwie marnowanie związane jest z wytwarzaniem żywności, sposobem jej uprawy, zbiorów czy przechowywaniem. Branża spożywcza marnuje żywność już na etapie przyjęcia surowca, także na etapie transportu, gdyż żywność jest często transportowana na wiele tysięcy kilometrów. Marnują producenci żywności, dostawcy i sprzedawcy. Problem ten dotyczy także indywidualnych konsumentów. Zbyt duże zakupy, przegapienie terminu ważności do spożycia danego produkty oraz brak umiejętności odpowiedniego gospodarowania artykułami spożywczymi sprawiają, że żywność trafia do śmietnika.

. W 2016 grupa projektowa EU Fusion, działająca na zlecenie Komisji Europejskiej, wskazuje, że głównym źródłem marnotrawstwa są wciąż gospodarstwa domowe (53%), a następnie przetwórstwo (19%), gastronomia (12%), produkcja (11%) oraz sprzedaż (5%) („Food waste data set for EU-28″, 2016, EU Fusions). W Unii Europejskiej (28) marnuje się rocznie 88 mln ton żywności (± 14), w tym jadalnych i niejadalnych części pożywienia W przeliczeniu na każdego mieszkańca marnowane jest średnio 173 kg. Ilość ta stanowi ekwiwalent 20% całej produkcji w Unii Europejskiej. Straty sięgają 143 mld Euro rocznie. Gospodarstwa domowe odpowiadają za niemal 47 mln ton wyrzucanego jedzenia, co stanowi 98 mld Euro rocznie. Koszt ten jest znaczny również ze względu na kumulację na tym etapie wszystkich kosztów związanych z produkcją, transportem i obróbką kulinarną żywności.

W Polsce, jak podają dane Eurostatu z 2010 roku, opublikowane w raporcie Komisji Europejskiej w październiku 2010 r., marnuje się blisko 5 mln ton żywności. Za 60% odpadów odpowiadają gospodarstwa domowe, z kolei produkcja i przetwórstwo odpowiedzialne są za marnowanie ponad 30%, a handel za 7% tej masy. 

Statystyczny Polak marnuje rocznie ok. 247kg żywności. Dane te sytuują Polskę na 5 pozycji państw marnujących jedzenie w Unii Europejskiej, za Holandią, Belgią, Cyprem i Estonią. Warto tylko podkreślić, że skala marnowania żywności jest największa wśród konsumentów. Niestety wciąż brakuje stałego monitoringu strat i marnotrawstwa żywności w Polsce, który mógłby przyczynić się do aktualizacji danych na temat skali marnotrawstwa dla poszczególnych etapów łańcucha żywności.

Aż 53,75% Polaków przyznaje, że zdarza im się wyrzucić żywność, z czego większość dotyczy wyrzucania gotowych, niespożytych posiłków
(aż 70,3%), a 37,2% produktów spożywczych*

Zbieżne wyniki opublikował CBOS 2016 „Deklaracje Polaków dotyczące marnowania żywności” 2016. Według badań, co czwarty Polak wyrzucił jedzenie w ciągu ostatnich 7 dni tzn., że zdarza mu się to regularnie.  Polacy deklarują jednak, że wyrzucają mniej jedzenia niż w 2005 roku, co może świadczyć o pewnej skuteczności realizowanych kampanii społecznych zachęcających do prawidłowego postępowania z żywnością. Dane potwierdzają, że osoby bardziej zamożne są skłonne łatwiej wyrzucić jedzenie oraz te zajmujące wysokie stanowiska, uczniom, studentom niż osobom starszym i tym o niższym poziomie dochodów rzadziej zdarza się wyrzucać żywność.

 

---

Aż 62,9% Polaków deklaruje, że z różną częstotliwością (często, czasami, rzadko), ale jednak wyrzuca pieczywo. Na kolejnych pozycjach znajdują się: świeże owoce (57,4%), warzywa tzw. nietrwałe, typu sałata, rzodkiewka, pomidory, czy ogórki (56,5%), wędliny (51,6%) oraz napoje mleczne (47,3%).

Dzieci marnują żywność

Zjawisko marnowania żywności dotyczy nie tylko osób dorosłych. Takie zachowania można zaobserwować także u dzieci. Jak wynika z badań realizowanych na Wydziale Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji (SGGW), młodzież  w największych ilościach pozostawiała na talerzu niezjedzone ziemniaki, a następnie pieczywo, owoce i warzywa. Uczniowie ogółem pozostawiają niezjedzone około 25 g produktów dziennie, co w przeliczeniu na rok daje ponad 8 kg zmarnowanej żywności. Okazuje się, że jedną z przyczyn marnowania jedzenia przez uczniów są zbyt krótkie lub zbyt wczesne przerwy obiadowe w szkole. Odpowiedni czas posiłku pomaga ograniczać straty talerzowe i dbać o zdrowie.

 

Jak nie marnować żywności?